نمایش مبدأ برای گران‌روی

{{مکانیک پیوستاری}}
[[پرونده:University of Queensland Pitch drop experiment-white bg.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|تصوير آزمايش ريزش قطره [[قیر]] در [[دانشگاه_کوئینزلند|دانشگاه كوئينزلند]]. در تصوير فوق مقداري قير از سال 1927 در حال ريزش از يك قيف است. نرخ ريزش حدود يك قطره در ده سال است. گرانروی ماده فوق حدود 230 ميليون برابر [[آب]] است.<ref name="Queenslandpitchdrop1984">{{cite journal|url=http://www.physics.uq.edu.au/physics_museum/pitchdrop.shtml|title=The pitch drop experiment|first1=R.|last1=Edgeworth|first2=B.&nbsp;J.|last2=Dalton|first3=T.|last3=Parnell|accessdate=2009-03-31|journal=European Journal of Physics |date=1984|volume=5|issue=4|pages=198–200|doi=10.1088/0143-0807/5/4/003|bibcode=1984EJPh....5..198E}}</ref>]]
[[پرونده:Viscosities.gif|بندانگشتی|251x251پیکسل|شبیه‌سازی دو مایع با گران روی مختلف. گران روی مایع سمت راست بیشتر از مایع سمت چپ است|جایگزین=]]
'''گِران‌رَوی''' یا '''ناروانی''' عبارت است از مقاومت یک سیال در برابر اعمال [[تنش برشی]]. به تعریفی دیگر، مقاومت اصطکاکی یک مایع یا گاز را در برابر شارش یا لغزیدن لایه‌ها، هنگامی که تحت تنش برشی قرار گیرد گِران‌رَوی می‌گویند.
نام‌های دیگر گران‌روی عبارت است از: '''چسبناکی'''، '''وُشکسانی''' (وشک در فارسی به معنی [[صمغ]] است)، '''ویسکوزیته''' و '''لِزْجَت'''.

در یک سیال جاری (در حال حرکت)، که لایه‌های می‌گویند. هرچه گران‌روی مایعی بیشتر باشد، برای ایجاد تغییر شکل یکسان، به تنش برشی بیشتری نیاز است. به‌عنوان مثال گرانروی [[عسل]] از گرانروی [[شیر (لبنیات)|شیر]] بسیار بیشتر است.

با افزایش دما گران‌روی شاره‌های مایع کاهش می‌یابد ولی در گازها، قضیه وارون است، البته درصد دگرگونی آن برای شاره‌های گوناگون متفاوت است.

== انواع گران‌روی ==
=== گران‌روی پویا ===
گران‌روی پویا (دینامیکی) خاصیتی از سیال است که در برابر جریانهای برشی ایجاد مقاومت می‌کند این جریانها در جایی به وجود می‌آیند که لایه‌های سیال
دارای سرعتهای مختلفی باشند. برای درک بیشتر این خاصیت یک جریان ایده ال مانند جریان کوئت را در نظر بگیرید در این نوع جریان سیال بین دو صفحه
محبوس شده‌است که صفحه بالایی با سرعت ثابت در حال حرکت است. در این نوع جریان اگر سرعت صفحه بالایی به اندازه کافی کوچک باشد ذرات سیال به صورت
موازی با صفحه حرکت می‌کنند، سرعت ذرات سیال از صفر در صفحه پایینی تا سرعت مساوی سرعت صفحه بالایی به صورت خطی تغییر پیدا می‌کند. با توجه این حالت ذرات سیال با سرعتهای مختلفی بر روی یکدیگر حرکت می‌کنند بنابراین نیروی مورد نیاز برای حرکت دادن سیال متفاوت است این نیرو متناسب با سرعت سیال افزایش پیدا می‌کند بنابراین برای یک سیال نیوتنی رابطه تنش و گرادیان سرعت یا همان تغییر شکل به صورت خطی
است که این خطی بودن با گران‌روی دینامیکی ایجاد می‌شود.

=== گران‌روی حرکتی ===
گران‌روی مطلق یک سیال تقسیم بر چگالی آن را گران‌وری حرکتی (سینماتیکی) می‌نامند.{{سخ}}
<span style="font-size: large;">ν=μ/ρ</span>{{سخ}}
تفاوت گران‌روی پویا و گران‌روی حرکتی در نحوه برخورد با مسائل است به عنوان مثال در مسائلی که بررسی رفتار بین ملکولی و تعمیم آن‌ها به
خاصیت مکانیکی مد نظر است از گران‌روی پویا استفاده می‌شود و در مسایلی که حرکت سیال اهمیت دارد از گران‌روی حرکتی بهره می‌بریم.

=== گران‌روی بالک ===
هنگامی که یک سیال تراکم‌پذیر به صورت ناگهانی انبساط یا انقباض پیدا می‌کند، بدون برش، نوع دیگری از گران‌روی داخلی نمایان می‌شود که
گران‌روی بالک نامیده می‌شود این گران‌روی با نرخ افزایش یا کاهش حجم متناسب است این نوع گران‌روی به گران‌روی نوع دوم هم شناخته
می‌شود. این نوع گران‌روی هنگامی خود را نشان می‌دهد که تغییر حجم ناگهانی در سیال رخ دهد مانند جریانهای صوتی یا شاکها.

== سقوط در سیال گران‌رو ==
سرعت سقوط در سیال گران‌رو از فرمول زیر بدست می‌آید:

:<math>\nu_s = \frac{2R^2 g(\rho-\rho_L)}{9\eta}</math>

که در آن
:<math>\nu_s</math> سرعت سقوط یا رسوب‌گذاری است.
:R شعاع جسم درحال سقوط (به شرط کروی بودن جسم)
:<math>\rho</math> چگالی جسم
:<math>\rho_L</math> چگالی مایع گرانرو
:<math>\eta</math> ضریب گرانروی<ref>{{یادکرد
|فصل=سیالات
|کتاب=فیزیک پایه
|نویسنده =فرانک جی بلت
|ترجمه=محمد خرمی
|ناشر =فاطمی
|شهر=تهران
|کوشش=
|ویرایش=
|صفحه=۳۵۴
|سال=۱۳۸۴
|شابک=964-318-001-8
}}</ref>

== یکاها ==
=== گران‌روی پویا ===
* واحد گران‌روی در هر دو واحد اندازه‌گیری SI و CGS به افتخار دانشمند برجسته پوازیه PI و P در نظر گرفته شده‌است. در واقع این واحد که کمتر در واحد SI استفاده شده‌است با Pa.s برابر است.
* واحد پویز در واحد CGS بیشتر استفاده می‌شود.
* بنابراین برای واحدهای مختلف داریم:
* 1 PI=1 Pa.s=((N.s))/m^2 =kg/(m.s)
* 1 P=0.1 Pa.s=0.1 ((N.s))/m^۲ =0.1 kg/(m.s)
* 1 cP=1m Pa.s=0.001 Pa.s=0.001 ((N.s))/m^۲ =0.001 kg/(m.s)

=== گران‌روی حرکتی ===
* واحد گران‌روی حرکتی در دستگاه متریک m^2/s است.
* در واحد CGS اما این واحد متفاوت است و به افتخار دانشمند گرانقدر استوکس، به همین نام یعنی استوکس نامگذاری شده‌است.
روابط زیر برقرار است.
* 1 St=1 cm^2/s=10^(-4) m^2/s
* 1 cSt=1 mm^2/s=10^(-6) m^2/s
* به عنوان مثال آب در ۲۰ درجه سانتی گراد ویسکوزیته برابر 1cSt دارد.
گران‌روی حرکتی به ضریب نفوذ مومنتم گفته می‌شود همانند ضریب نفوذ گرما یا ضریب نفوذ جرم.

== مقادیر ==
=== گازها ===
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#efefef"
! گاز
! <math>C</math>
[K]
! <math>T_0</math>
[K]
! <math>{\mu}_0</math>
[10<sup>−6</sup> Pa s]
<!--|-
|
| -
| K
| 10<sup>-6</sup> Pa s-->
|-
| [[هوا]]
| ۱۲۰
| ۲۹۱٫۱۵
| ۱۸٫۲۷
|-
| [[نیتروژن]]
| ۱۱۱
| ۳۰۰٫۵۵
| ۱۷٫۸۱
|-
| [[اکسیژن]]
| ۱۲۷
| ۲۹۲٫۲۵
| ۲۰٫۱۸
|-
| [[کربن دی‌اکسید]]
| ۲۴۰
| ۲۹۳٫۱۵
| ۱۴٫۸
|-
| [[کربن مونوکسید]]
| ۱۱۸
| ۲۸۸٫۱۵
| ۱۷٫۲
|-
| [[هیدروژن]]
| ۷۲
| ۲۹۳٫۸۵
| ۸٫۷۶
|-
| [[آمونیاک]]
| ۳۷۰
| ۲۹۳٫۱۵
| ۹٫۸۲
|-
| [[گوگرد دی‌اکسید]]
| ۴۱۶
| ۲۹۳٫۶۵
| ۱۲٫۵۴
|-
| [[هلیم]]
| 79.4<ref>[http://arxiv.org/pdf/physics/0410237.pdf data constants for sutherland's formula]</ref>
| ۲۷۳
| 19<ref>[http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/Hbase/tables/viscosity.html Viscosity of liquids and gases]</ref>
|}

=== مایع‌ها ===
آب ۱ سانتی پویز

== پانوشته‌ها ==
{{پانویس}}

== جستارهای وابسته ==
* [[مکانیک سیالات]]
* [[رئولوژی]]
* [[پدیده کی]]

== منابع ==
{{چپ‌چین}}
* Lamb, Sir Horace, ''Hydrodynamics'', 6th ed. , Dover Publications, Inc. , New York, 1945. {{ISBN|0-486-60256-7|en}}{{پایان چپ‌چین}}

== پیوند به بیرون ==
{{علوم شیشه}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

{{فیزیک-خرد}}

[[رده:گرانروی|گرانروی]]
[[رده:مفاهیم بنیادین فیزیک]]
[[رده:مکانیک محیط‌های پیوسته]]
[[رده:مهندسی شیشه]]
[[رده:مهندسی نفت]]